Gezonde leefomgeving: met alle stakeholders op zoek naar ‘riolering 3.0’

Volgens de overheid heeft elke Nederlander recht op een leefomgeving die als prettig wordt ervaren, die uitnodigt tot gezond gedrag en waar de druk op de gezondheid zo laag mogelijk is. Waar zit die gezondheidswinst precies? En is Nederland niet al zo doordacht ingericht dat het met die beoogde gezondheidswinst wel meevalt? Mark van Beers geeft, namens het programma Gezonde Leefomgeving van de drie Brabantse GGD’en, zijn visie op dit onderwerp.

“Het begrip leefomgeving wordt al enige tijd gezien als bepalende factor voor een gezond leven”, legt Mark uit. “Bij het streven naar een gezonde leefomgeving leggen we de relatie tussen de fysieke omgeving en gezondheid. De plek waar mensen wonen, werken en recreëren. Daar hebben we invloed op, want we bepalen steeds opnieuw hoe steden, dorpen en nieuwe wijken (opnieuw) worden ingericht.”

Een gezonde leefomgeving was binnen ruimtelijke ordening lange tijd van ondergeschikt belang en krijgt – mede dankzij de vernieuwde omgevingswet – steeds meer prioriteit. Waarom is het voor beleidsmakers belangrijk om gezondheidskundige waarden mee te nemen vanaf de start van een project?

Op zoek naar de beste maatregelen

Sommige gezondheidswaarden hebben invloed op alle inwoners, bijvoorbeeld luchtverontreiniging door intensieve veehouderij, wegverkeer en industrie. “Uit onderzoek van de Brabantse GGD’en blijkt dat we door luchtverontreiniging gemiddeld 358 dagen korter leven”, vertelt Mark. “Een lagere blootstelling aan luchtverontreiniging levert dus gezondheidswinst op. Daarom zijn maatregelen om de uitstoot te verminderen belangrijk. Daarnaast moeten we bij de bouw van woningen, scholen en verzorgingshuizen rekening houden met de afstand tot de vervuilende bron.”

Geluid heeft na luchtvervuiling de meeste negatieve effecten op de gezondheid. In Brabant geeft gemiddeld 22 procent van de volwassenen aan ernstig gehinderd te worden door geluid. Bijvoorbeeld door vliegverkeer (regio Eindhoven) of snelwegen. Mark: “We willen als GGD niet alleen met het vingertje wijzen. Wél adviseren we om in een vroeg stadium van je (bouw)project na te denken over de beste maatregelen. Neem aanwezige kennis mee in je besluitvorming en denk hierbij ook aan langere termijn gevolgen. Een voorbeeld hiervan is een woonwijk waar de geluidswal niet goed functioneert. Op de lange termijn zorgt geluidsoverlast van snelwegen voor gezondheidsklachten, wat medische kosten én een grote gemeentelijke zak geld voor het aanpassen van de geluidswal met zich meebrengt.”

Unieke samenwerking

Over de rol van de GGD gesproken, de drie Brabantse GGD’en Hart voor Brabant, West-Brabant en Brabant-Zuidoost nemen Gezonde Leefomgeving heel serieus en werken intensief samen op het onderwerp. Mark: “Die prioriteit is voor de drie GGD’en niet uniek. Het is namelijk onze verantwoordelijkheid om gemeenten te adviseren over een gezonde leefomgeving. We kunnen en willen er als land niet meer omheen. De manier waarop de Brabantse GGD’en in het programma Gezonde Leefomgeving in de aanloop naar de vernieuwde omgevingswet samenwerken is wel uniek. Het zegt veel over de prioriteit die we samen met onze besturen aan dit onderwerp geven. We ontsluiten data over ervaren gezondheid van onze inwoners en adviseren zo concreet mogelijk, zodat publieke gezondheid een stevige positie krijgt in het afwegingskader van de besluitvorming. Naast inzicht via de BrabantScan en de BrOS slaan de drie GGD’en de handen ineen met de nieuwe website GGD Omgevingsadvies: GGD’en, gemeenten en initiatiefnemers kunnen zo samen op zoek naar ‘riolering 3.0’. Want zeg nu zelf, ontwikkelingen uit het verleden zoals de aanleg van het riool en vaccineren hadden grote invloed op de volksgezondheid. Wie zegt dat we in de toekomst geen levens veranderende ‘uitvinding’ meer doen om de gezondheidsrisico’s anno nu te verkleinen?”

Meer weten? Bekijk onze pagina over het Een gezonde en fysieke leefomgeving die uitnodigt tot bewegen en ontmoeten.