Overal om ons heen, binnen en buiten

(Door)ontwikkelen en verspreiden van kennisproducten die inzicht geven in publieke gezondheid & veiligheid ter bewaking, bescherming en bevordering van een gezonde leefomgeving.

Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving

Een gezonde leefomgeving is een omgeving die mensen als prettig ervaren, die uitnodigt tot gezond gedrag en die zo weinig mogelijk drukt op de gezondheid. Een ongezond binnen- en buitenmilieu veroorzaakt 4% van de ziektelast in ons land. De Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving (AWGL) biedt een platform waarin GGD’en samen met universiteiten en andere kennisinstellingen onderzoek doen naar vraagstukken van gemeenten op het raakvlak omgeving en gezondheid. Op de data van de gezondheidsmonitors in West-Brabant en van het CBS analyseerden we de samenhang tussen energiearmoede, gezondheid en het binnenmilieu. Huurders van woningcorporaties vormen een risicogroep voor een ongezond binnenmilieu door energiearmoede. We voerden een desktop studie uit naar een ongezond binnenmilieu ten gevolge van energiearmoede onder huurders: welke keuzes worden er gemaakt en waarom? Deze desktopstudie is vervolgd met een actieonderzoek samen met ervaringsdeskundigen, gemeenten, woningcorporaties en Energiefixers naar concrete maatregelen om het binnenmilieu van huurders in energiearmoede te verbeteren.
Meer informatie op de website van de Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving

Brabantse Omgevingsscan

De monitoring van gezondheid in relatie tot de fysieke leefomgeving is opgenomen in de nieuwe omgevingswet die per 1 januari 2024 in werking is getreden. We zetten in op goede informatievoorziening over dit thema. Dit doen we met de Brabantse Omgevingsscan (BrOS) die begin 2019 is gelanceerd. Hierin zetten we voor thema’s als geluidshinder, hitte en gezonde mobiliteit de belevings- en feitelijke cijfers bij elkaar, maar geven we ook advies hoe je als gemeente met deze onderwerpen aan de slag kunt. Op basis van extra vragen over de leefomgeving in de gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2022 is voor iedere gemeente een profiel gezonde leefomgeving opgesteld. Kijk voor deze profielen op de BrOS.

Hittestress

In het data-uitwisselingsproject tussen de GGD, Omgevingsdienst, Waterschap Brabantse Delta en Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant zijn data (o.a. gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen) benut voor onderzoek naar het effect van hittestress op gezondheid. Hierbij is de samenwerking met de gemeente Breda opgestart als specifieke focus van het project. Op basis van historische oppervlaktetemperatuurdata hebben we gekeken naar de effecten van groene maatregelen in Breda. Zien we een daling in oppervlaktetemperatuur in de omgeving waar groene initiatieven (e.g., rondom de groene kades in Breda) in de afgelopen jaren zijn geïnitieerd of zien we juist een stijging in de omgeving waar groen is verwijderd? Met andere woorden, welke groene initiatieven hebben gewerkt en welke niet? We onderzoeken in 2024 de vraag of ouderen vaker betegelde tuinen hebben en of dit leidt tot meer hittestress in hun woongebieden.

Extreem weer en hitte als gevolgen van klimaatverandering kwam ook aan de orde bij onderzoek bij ons GGD gezondheidspanel dat we in 2024 uitvoerden met als thema klimaatadaptatie.

Groene Kades

In 2022 is de uitvoering van het project ‘Green Quays’ in Breda gestart. Dit is een aanpak om de natuur terug te brengen in de stad door de kademuren van de Nieuwe Mark te vergroenen met bomen, (muur)planten en mossen. Dit zorgt niet alleen voor een mooi begroeide kademuur, maar ook voor een rijk en gevarieerd dierenleven. ‘Green Quays’ is een samenwerking tussen de Gemeente Breda, de TU Delft, Ravon, Natuurplein de Baronie, Wageningen Universiteit, Van den Berk Boomkwekerijen, Brabantse Delta en BLASt. De GGD West-Brabant is bij dit project betrokken om te monitoren wat de aanleg van deze groene kades doet op het gebied van gezondheid en welzijn van de buurtbewoners. Vóór de start van de vergroening is er gekeken naar wat buurtbewoners vonden van dit project en hoe ze tegen hun woonomgeving aankeken. Bekijk de resultaten van de meting. We zullen op meerdere momenten (tijdens en na de aanleg) monitoren of buurtbewoners positieve effecten ondervinden voor hun gezondheid, bijvoorbeeld doordat de natuur meer uitnodigt om te bewegen.

Een fijne wijk maken we samen

De gemeenten Roosendaal en Geldrop-Mierlo voeren programma’s uit om de leefomgeving in de wijken Kalsdonk en De Coevering te verbeteren. Daarbij is het van belang inwoners in al haar diversiteit te betrekken. In kwetsbare wijken vergt dit extra inspanning. Met subsidie van ZonMw richten de onderzoeksafdelingen en het GMV van de GGD’en West-Brabant en Brabant-Zuidoost zich met beide gemeenten en partners op dit aspect. Via een combinatie van realistisch evalueren en participatief actieonderzoek gaan we met inwoners in gesprek en komen we in co-creatie met oplossingsrichtingen voor de inrichting en gebruik van de leefomgeving. We werken samen met sleutelpersonen van inwoners en praktijkorganisaties. Dit project levert kennis over methoden en instrumenten om inwonersgroepen effectief te bereiken en betrekken. Het levert ook inzicht in belangen, behoeften en (on)mogelijkheden van de inwonersgroepen ten aanzien van de inrichting en het gebruik van een gezonde leefomgeving. Een handreiking als eindproduct biedt de gemeenten handelingsperspectief. De bij het project betrokken partners zijn Het PON & Telos, de Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant, de provincie, het RIVM en Pharos.

Infectieziekten

Sinds de coronacrisis is de noodzaak van een goed beeld op infectieziekten duidelijk geworden. Hierna is de surveillance en monitoring van infectieziekten versterkt. In deze taak wordt zowel landelijk als regionaal samengewerkt met onderzoekers op IZB van andere GGD’en. Naast de monitortaken wordt ook gericht onderzoek gedaan naar uitbraken en/of wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd. In juni 2021 is een wetenschappelijk onderzoek (Coco-studie) gestart naar de seroprevalentie van COVID-19 en transmissie van het coronavirus bij personeel werkzaam in niet-medische contactberoepen, zoals kappers en horecamedewerkers. Het eerste artikel en het tweede artikel zijn gepubliceerd. Ook is in het najaar van 2022 een onderzoek uitgevoerd naar een uitbraak na het NK open water zwemmen. Na deelname aan het evenement bleek dat een groot deel van de deelnemers ziek is geworden. Team onderzoek heeft in samenwerking met de teams IZB en GMV de uitbraak onderzocht en de waarschijnlijke oorzaak achterhaald. De rapportage Een Frisse duik is gepubliceerd in het Tijdschrift voor infectieziekten. Ook is dit onderzoek op de landelijke Transmissiedag Infectieziekten als poster gepresenteerd.

In oktober 2022 is een onderzoek uitgevoerd naar het gelijktijdig vaccineren van de griepprik en de corona herhaalprik. Het doel was om te onderzoeken wat de voordelen van het gelijktijdig vaccineren kunnen zijn, voor zowel patiënten, huisartsenpraktijken als de GGD. Daarnaast was het doel om te onderzoeken of het aanbieden van beide prikken op hetzelfde moment leidt tot een hogere vaccinatiebereidheid en daarmee een hogere vaccinatiegraad voor corona. In 2024 is het thema vaccinatiebereidheid opnieuw onderzocht, maar dan breder voor het Rijksvaccinatieprogramma.

In de eerste helft van 2022 heeft het team onderzoek in opdracht van en in samenwerking met Rezisto, het regionaal zorgnetwerk antibioticaresistentie (ABR), het regionale risicoprofiel ABR voor de provincie Noord-Brabant geüpdatet. Het doel van het risicoprofiel is inzicht geven in de verschillende risico’s op het gebied van ABR in de regio van het zorgnetwerk en wat er al wordt gedaan om deze risico’s te beheersen. Het risicoprofiel vormt een basis voor een risicobeheersplan en het stellen van prioriteiten voor beleid en maatregelen en het is een middel om organisaties, bestuurders en professionals in het zorgnetwerk te betrekken en te informeren.

Voor de regio Zeeland en Noord-Brabant levert het team onderzoek de Regionaal Epidemiologische Consulent (REC) op het gebied van infectieziekten. De REC ZeeBra wordt betaald door het RIVM en is met zes collega’s in Nederland verantwoordelijk voor epidemiologisch advies en afstemming over infectieziekten tussen de verschillende GGD’en en landelijke instellingen.

Met boer en verstand

Gemeenten vragen regelmatig een gezondheidskundig advies aan de GGD over een uitbreiding of nieuwvestiging van een veehouderijbedrijf. Waar er bij vergunningaanvragen voor milieufactoren, zoals geur, fijnstof en endotoxinen wettelijke kaders en gezondheidskundige normen zijn, zijn die er voor zoönosen niet. Hierdoor kan het voorkomen dat GGD’en verschillend adviseren. In dit onderzoek is door experts beoordeeld welke maatregelen relevant en haalbaar zijn om de insleep, verspreiding en uitstoot van zoönosen op veehouderijen te voorkomen.
Middels een literatuurstudie is een overzicht van maatregelen opgesteld en hebben de experts hun oordeel over die maatregelen gegeven via de Delphi-methode. Het resultaat is een overzicht van, door experts gedragen, relevante en haalbare maatregelen voor verschillende veehouderijsectoren. GGD’en kunnen deze overzichten gebruiken in de advisering aan gemeenten. Maatregelen voor verschillende veehouderijsectoren: Zoönosen geiten, Zoönosen pluimvee, Zoönosen rundvee, Zoönosen varkens.

Tijdens een posterpresentatie op de landelijke Transmissiedag Infectieziekten is de Jim van Steenbergenprijs toegekend aan dit onderzoek. Bekijk hier de poster met resultaten.

Integrale Veiligheid

In opdracht van de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant heeft het team onderzoek een Monitor Integrale Veiligheid ontwikkeld. In de praatplaat staat een samenvatting. Verder ondersteunde team Onderzoek de Veiligheidsregio bij analyses op data over woningbranden. Ook is de sociale stabiliteit gedurende de COVID-19 uitbraak gemonitord. Vanuit het team onderzoek ondersteunen we ook de GHOR Brabant MWN bij analyses van data evenementenveiligheid, bij netwerkanalyses op basis van meldkamerdata en bij het benutten van bestaande databronnen op brabantscan en BrOS voor de ambitie een informatieknooppunt te vormen.

Gezondheidsonderzoek bij Rampen

Als team onderzoek hebben we een crisistaak Gezondheidsonderzoek bij Rampen, in samenhang met de andere crisisprocessen van de GGD op medische milieukunde, psychosociale hulpverlening en infectieziektebestrijding. In opdracht van de Rijksoverheid hebben de teams onderzoek van GGD’en de gezondheid van de inwoners op effecten van de coronacrisis onderzocht. Er zijn extra corona-gezondheidsmonitors uitgevoerd bij jongeren, jongvolwassenen, volwassenen en ouderen en apart voor de doelgroep OGGZ.

Ook is er in 2023 extra aandacht uitgegaan naar de vluchtelingen uit Oekraïne en problematiek die dit voor de gemeenten met zich mee brengt; samen met het NIVEL is een Rapid Needs Assessment uitgevoerd.