Bewegen door ouderen

Sporten en bewegen is een manier om contacten op te doen, eenzaamheid tegen te gaan en een leuke dag te hebben. Ook helpt het om vitaal en mentaal gezond te blijven. De beweegrichtlijn voor volwassen en ouderen, opgesteld door de Gezondheidsraad, is om 2,5 uur per week matig intensief te bewegen en twee keer per week spier- en botversterkende activiteiten te doen. Voor ouderen wordt ook geadviseerd om dit te combineren met balansoefeningen. In West-Brabant beweegt 38% voldoende in 2020 (landelijk 41.9%). Om ouderen te stimuleren om meer te bewegen is specifieke aandacht voor de behoeften van ouderen rond bewegen nodig ondersteund door een passend beweegaanbod. Dit geldt met name voor de groep kwetsbare ouderen, met chronische aandoeningen en ouderdomsmotoriek. Gemeenten kunnen hier onder andere via de buurtsport en -cultuurcoaches aan bijdragen.

Bewegen door ouderen in beeld

Dankzij de gezondheidsmonitor beschikt de GGD over cijfers over bewegen door verschillende leeftijdsgroepen. In dit overzicht wordt een selectie van indicatoren weergegeven op het gebied van beweeggedrag onder ouderen.

Sporten en bewegen

In onderstaande figuur wordt het percentage ouderen dat voldoet aan de Beweegrichtlijnen getoond.

Daarnaast is in de regio 26% van de ouderen lid van een sportvereniging of sportclub. Bekijk de cijfers voor uw gemeente in de Brabantscan.

Beweegomgeving

Specifieke aandacht voor de directe woonomgeving is van belang bij het stimuleren van ouderen om meer te gaan bewegen. Zo kan een aantrekkelijke buurt bijdragen aan ondersteuning van ouderen met een beperking om gezond te leven, sociale contacten op te doen en langer zelfstandig thuis te blijven wonen. Ook geven bepaalde kenmerken in de buurt aanleiding tot (ongeorganiseerd) sporten en bewegen, zoals aantrekkelijke parken, pleinen en straten.

In West-Brabant vindt 85% van de ouderen dat de buurt aantrekkelijk is om in te bewegen (zoals wandelen, hardlopen of fietsen). Dit percentage varieert per gemeente van 81% en 91%. Daarnaast zien we hierin ook grote verschillen op wijkniveau (van 65% tot 99%). Voor de cijfers van jouw gemeente ga je naar de Brabantscan.

Doelgroepen

Migratieachtergrond

West-Brabantse ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond zijn minder vaak lid van een sportvereniging of sportclub (12%) dan ouderen met een westerse migratieachtergrond (25%) en een Nederlandse achtergrond (26%).

Leeftijd

Ook leeftijd speelt een rol bij sporten en bewegen. Zo voldoen ouderen in de leeftijd van 65 tot en met 74 jaar vaker aan de Beweegrichtlijnen (46%) dan ouderen in de leeftijd van 75 tot en met 84 jaar (29%) en ouderen van 85 jaar en ouder (11%). Ook zijn zij vaker lid van een sportvereniging of sportclub dan de oudere leeftijdsgroepen (respectievelijk 28%, 24% en 12%). Daarnaast zien we dat West-Brabantse ouderen in de leeftijd van 65 tot en met 74 jaar vaker vinden dat de buurt aantrekkelijk is om in te bewegen (86%), dan ouderen in de leeftijd van 75 tot en met 84 jaar (84%) en ouderen van 85 jaar en ouder (81%).

Geslacht

West-Brabantse mannen in de leeftijd van 65 jaar en ouder voldoen vaker aan de Beweegrichtlijnen (42%) dan vrouwen (34%). Daarnaast zijn zij vaker lid van een sportvereniging of sportclub (27%) dan vrouwen (24%).

Sociaaleconomische status

West-Brabantse volwassenen, waaronder ouderen van 65 jaar en ouder, met een lage sociaaleconomische status voldoen vaker niet aan de Beweegrichtlijnen, vinden minder vaak dat de buurt aantrekkelijk is om in te bewegen en zijn minder vaak lid van een sportvereniging of club dan volwassenen met een hogere sociaaleconomische status.

Wat werkt?

Organiseer op een laagdrempelige manier een beweegaanbod dicht bij huis, waaraan mensen met weinig beweegervaring kunnen deelnemen. Het sociale aspect in plaats va het sporten staat daarbij vaak voorop. Bij het ondersteunen van ouderen bij bewegen, zit de effectiviteit in het stimuleren naar blijvend meer bewegen. Ook in de landelijke ketenaanpak Valpreventie worden actieve begeleiding en doorverwijzing naar structureel beweegaanbod genoemd als een belangrijk onderdeel. Daarbij helpt het om de ouderen in dezelfde groep gezamenlijk te laten doorgaan met bewegen en al tijdens de beweeginterventie in contact te brengen met het reguliere sport- en beweegaanbod in de gemeente.

Breng daarom het bestaande sport- en beweegaanbod in beeld via een sociale kaart. Bekijk vervolgens of het aanbod aansluit bij de wijkbewoners die extra ondersteuning nodig hebben om meer te gaan bewegen.

Voor het opnemen en toevoegen van sport- en beweegaanbod en specifieke interventies voor ouderen in een sociale kaart is het als gemeente belangrijk om de beweegrichtlijnen als uitgangspunt te nemen. Deelname aan een wandelgroep voor ouderen alleen is bijvoorbeeld niet voldoende. Deel de sociale kaart ook met zorgaanbieders, omdat advies en steun vanuit de gezondheidszorg een drijfveer kan zijn. Daarnaast is het van belang om in te zetten op deskundigheidsbevordering van de buurtsport- en cultuurcoaches.

Meer lezen over wat werkt? Het RIVM heeft een ‘wat werkt dossier’ over ouderen en bewegen.

Erkende interventies

• Voel je goed! is een interventie voor mensen die laaggeletterd zijn en aan een gezonder gewicht willen werken. Eén van de doelen van het programma is om het beweeggedrag te verbeteren.
• Sociaal vitaal: het programma richt zich op het bevorderen van het ‘gezond ouder’ worden van de doelgroep (60+), waaronder het verbeteren van de fysieke conditie. Sociaal Vitaal in Kleur is een uitbreiding om het programma meer toegankelijk te maken voor migrantenouderen vanaf 55 jaar.
• Meer Bewegen voor Ouderen (MBvO): MBvO is gericht op bewegingsactiviteiten voor senioren met ouderdomsmotoriek onder leiding van docenten met een speciale opleiding hiervoor. Naast het bevorderen van bewegen wordt ook de bevordering van zelfstandigheid en zelfredzaamheid nagestreefd. De doelgroep is zelfstandig wonende senioren (65+) en senioren die wonen in zorginstellingen.
• Coach2Move: is een integrale fysiotherapeutische aanpak voor thuiswonende kwetsbare ouderen met bestaande mobiliteitsproblematiek of ouderen die beperkt lichamelijke actief zijn. De aanpak richt zich op het verbeteren van de kwaliteit van leven door duurzaam de lichamelijke activiteit, de mobiliteit en de zelfredzaamheid te vergroten bij thuiswonende ouderen (70+).
• Actief Plus: is een advies-op-maat interventie om 50-plussers te stimuleren meer te bewegen.

Het advies is om activiteiten lang genoeg in te zetten, zodat het kan leiden tot behoud van beweeggedrag (minimaal 6 maanden). Bij tijdelijke en vooral de korter durende interventies dient er aansluitend vervolgaanbod te zijn.

Bekijk ook de interventies en programma’s onder vitaal ouder worden, valpreventie en gezond voedingspatroon bij ouderen.

Lokale en regionale samenwerking

In West-Brabant gebeurt al veel door verschillende organisaties op het gebied van bewegen voor en door ouderen, onder andere door de verhoogde inzet van de buursportcoaches. Een goede samenwerking tussen alle zorg- en beweegaanbieders en potentiële signaleerders is hierbij van belang. Bijvoorbeeld via een werkgroep om huidige interventies, samenwerkingsstructuren en werkwijze op elkaar af te stemmen. Een buurtsportcoach kan als verbinder fungeren. Ook voor het bereiken van kwetsbare doelgroepen kan een netwerk van professionals uit zorg, welzijn en sport zinvol zijn. Betrek ook regelmatig andere beleidsterreinen, zoals ruimtelijke ordening, leefomgeving en verkeer, gezien meer sport en bewegen bijvoorbeeld ook leidt tot meer lopen en fietsen. Daarnaast levert goede intersectorale samenwerking onder meer betere afstemming van vraag en aanbod, betere signaleringsmogelijkheden en een groter netwerk en deskundigheid op.

Enkele mooie voorbeelden waarbij je als gemeente kan aansluiten zijn:

• Doortrappen: In opdracht van de provincie Noord-Brabant is Sportservice Noord-Brabant in 2020 van start gegaan om het programma ‘Doortrappen’ onder de aandacht te brengen bij lokale overheden en organisaties. Het programma Doortrappen heeft de ambitie dat ouderen zo lang mogelijk veilig blijven fietsen.
• De Nationale Beweegweek voor Ouderen