Mantelzorg

De vergrijzing stelt ons voor verschillende uitdagingen. Doordat mensen ouder worden, krijgen zij steeds vaker te maken met gezondheidsproblemen. Vaak worden mensen daarmee (deels) afhankelijk van hun sociale netwerk en hebben ze in toenemende mate mantelzorg nodig. De vraag naar mantelzorg neemt dan ook steeds verder toe. In 2021 berekende MantelzorgNL dat de inzet van mantelzorgers goed is voor zo’n €22 miljard. Die inzet moeten we daarom koesteren en waar mogelijk onze mantelzorgers ondersteunen en ontzorgen. Zij zijn een belangrijke schakel in zowel de (preventieve) zorgstructuur als voor de sociale basis van mensen met een zorgbehoefte.

Mantelzorgers geven hun dierbare niet alleen de steun die ze nodig hebben, mantelzorg geeft ook een beeld van de zorgbehoefte in de gemeente. Onderstaande cijfers geven daarom ook inzicht in welke groepen minder mantelzorg geven, maar mogelijk wel een zorgbehoefte hebben. Het gaat daarbij onder meer over inwoners met een niet-Westerse migratieachtergrond of een lage sociaaleconomische status. De gemeente kan deze groep ondersteunen met heldere en toegankelijke informatie, waar nodig ook in andere talen. Verder kunnen sleutelpersonen in het eigen netwerk voor deze groep ook behulpzaam zijn.

Mantelzorg in beeld

Het aandeel mantelzorgers in West-Brabant, de belasting die zij ervaren en in hoeverre ze toepasselijke informatie kunnen vinden, is met behulp van de gezondheidsmonitors volwassenen en ouderen onderzocht. Naast het percentage mensen dat mantelzorg levert, is inzichtelijk gemaakt of zij zich (tamelijk) zwaar belast voelen. Daarnaast wordt het percentage inwoners getoond dat weet waar zij terecht kunnen voor vragen of informatie over ondersteuning bij mantelzorg. Wanneer dat niet het geval is, kan dit tot overbelasting van de mantelzorger leiden. Dit is de reden waarom in onderstaande tekst ook het percentage mantelzorgers besproken wordt dat niet weet waar zij terecht kunnen met vragen over mantelzorg, maar daar wel meer informatie over willen.

Percentage volwassenen dat mantelzorg geeft.

In onderstaande figuur wordt het percentage inwoners, ouder dan 18 jaar, dat mantelzorg geeft getoond.

Regiokaart cijfers van volwassenen die momenteel mantelzorg geven.

Migratieachtergrond

Uit de cijfers van de gezondheidsmonitors volwassenen en ouderen komt naar voren dat ouderen (65+) met een Nederlandse achtergrond (17%) en ouderen met een westerse migratieachtergrond (15%) vaker mantelzorg geven dan ouderen met een niet-Westerse migratieachtergrond (6%). Deze verschillen zien we niet terug onder volwassenen. Ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond ontvangen daarentegen ruim 1,5 maal vaker mantelzorg dan ouderen met een Nederlandse achtergrond. Volwassenen met een niet-westerse migratieachtergrond ontvangen bijna twee maal zo vaak mantelzorg dan volwassenen met een Nederlandse achtergrond en krijgen ruim twee maal vaker hulp vanwege hun gezondheid.

Lage SES

Inwoners van West-Brabant met een lagere sociaaleconomische status geven minder vaak mantelzorg dan inwoners met een hogere sociaaleconomische status (10% versus 16%). Tegelijkertijd zien we dat vier op de tien mensen met een lagere sociaaleconomische status zelf hulp ontvangen vanwege hun gezondheid. Bij mensen met een hogere sociaaleconomische status is dit één op de tien.

Geslacht

Vrouwen in de leeftijd van 18-64 jaar geven vaker mantelzorg (18%) dan mannen (12%) in deze leeftijdscategorie. Bij ouderen wordt dit verschil niet waargenomen.

Leeftijd

Leeftijd speelt ook een rol bij het geven van mantelzorg. Zo neemt het percentage volwassenen dat mantelzorg geeft toe met de leeftijd, van 5% onder 18- t/m 24-jarigen tot 26% onder 55- t/m 64-jarigen. Onder ouderen zien we wat dit betreft juist een dalende lijn, van 18% onder de 65- t/m 74-jarigen tot 8% onder de 85-plussers.

Kinderen en jongeren

In de kindmonitor (2021) is ook het geven van mantelzorg voor kinderen vanaf 8 jaar zichtbaar. West-Brabantse ouders gaven aan dat 4% van de kinderen mantelzorg geeft. De percentages voor het geven van mantelzorg door kinderen verschillen per gemeente en lopen uiteen van 1% tot 10%. Bekijk hier de percentages voor jouw gemeente.

Van alle jongeren uit klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs gaf in 2019 in West-Brabant 11% mantelzorg. Dit percentage varieert per gemeente van 8% tot 14%. Het percentage voor uw gemeente bekijk je hier.

Kinderen met een niet-westerse migratieachtergrond geven, in tegenstelling tot volwassenen met een migratieachtergrond, volgens hun ouders vaker mantelzorg (10%) dan kinderen met een westerse migratieachtergrond (4%) of Nederlandse achtergrond (4%)

Gevoel van belasting door het geven van mantelzorg

Het geven van mantelzorg kan voor de mantelzorger positieve en waardevolle ervaringen met zich meebrengen. Tegelijkertijd kan het als (zeer) belastend worden ervaren. In 2020 voelde 2% van zowel alle West-Brabantse ouderen (65+ jaar) als volwassenen (18-64 jaar) zich tamelijk tot zwaar belast vanwege het geven van mantelzorg. Dit geldt ook voor de betreffende percentages per gemeente. Bekijk de cijfers per gemeente voor volwassenen en ouderen samen.

Met betrekking tot het gevoel van belasting door het geven van mantelzorg waren er in 2020 geen verschillen tussen verschillende doelgroepen te onderscheiden.

Binnen de groep mantelzorgers is het percentage mantelzorgers dat zich tamelijk tot zwaar belast voelt in West-Brabant 11% voor ouderen en 13% voor volwassen. In onderstaand figuur is per gemeente getoond welk percentage volwassen mantelzorgers (18-64 jaar) zich tamelijk tot zwaar belast voelt vanwege het geven van mantelzorg.

Regiokaart met percentage mantelzorgers dat zicht tamelijk tot zwaar belast voelt.

Vragen of informatie over ondersteuning bij mantelzorg

Mantelzorgers weten niet altijd waar ze met vragen terecht kunnen of informatie kunnen vinden om zelf ondersteuning te krijgen. In West-Brabant gaf in 2020 26% van de volwassenen aan wel te weten waar men moest zijn voor vragen of informatie over ondersteuning bij mantelzorg. Het percentage per gemeente in West-Brabant is te vinden bekijk je hier.

Een deel van de volwassenen die niet weten waar ze terecht kunnen voor vragen of informatie over ondersteuning bij mantelzorg wil hier wel graag informatie over. In West-Brabant weten vooral volwassenen (14%) en ouderen (19%) met een niet-westerse migratieachtergrond niet waar zij terecht kunnen met vragen rondom mantelzorg. Zij zouden hier wel graag meer informatie over willen.

Ook een deel van de mensen met een lage sociaaleconomische status (9%) geeft aan niet te weten waar terecht te kunnen voor vragen of informatie over ondersteuning bij mantelzorg maar dit wel te willen hebben. Onder mensen met een hogere sociaaleconomische status ligt dit percentage bijna twee keer zo laag.

Wat is er nodig?

Als gemeente kun je extra inzetten op mantelzorgondersteuning en respijtzorg (vervangende zorg). De gemeente kan een steunpunt mantelzorg inrichten of versterken en informatie en advies aan mantelzorger toegankelijker maken. Daarnaast is het van belang om de mantelzorgers tools te bieden door middel van een cursusaanbod. Om mantelzorgers waar mogelijk verlichting te bieden in hun taken, kan de gemeente extra respijtzorg inzetten, waardoor zorgtaken tijdelijk worden overgenomen door een professional. In de databank van Movisie zijn een aantal interventies gericht op mantelzorg of respijtzorg te vinden. Daarnaast biedt MantelzorgNL advies en ondersteuning aan gemeenten om een lokaal mantelzorgbeleid vorm te geven.