Elk kind verdient een kansrijke start

Door in te zetten op een kansrijke start doorbreken we intergenerationele gezondheidsverschillen (de wisselwerking tussen generaties), van ouder op kind. Dit zorgt niet alleen voor een goede start voor kinderen die alle kansen krijgen om zich vrij te ontwikkelen, maar het is ook de manier om de jeugdzorg houdbaar te krijgen.

Cijfers

Risicofactoren in de situatie van aanstaande ouders

Er zijn verschillende risico- en beschermende factoren voor (toekomstige) ouders die van invloed zijn op de kans op een goede start van het kind. In de Atlas Kwetsbaarheid zijn deze verschillende determinanten en hun interactie aan de hand van beschikbare data met behulp van een model zichtbaar in een kwetsbaarheidsscore per wijk. Dit maakt inzichtelijk in welke wijken (potentiële) ouders een hoger of juist lager dan gemiddeld risico op kwetsbaarheid hebben.

Perinatale cijfers

Perinatale kerncijfers kunnen, naast andere gegevens een beeld geven van de gezondheidssituatie rond de geboorte van kinderen in de gemeenten. Hieronder zie je de volgende indicatoren per gemeente:

• Aantal vroeggeboortes en/of laag geboortegewicht per 1000 geboortes.
• Sterfte rond de geboorte vanaf 24 weken zwangerschap: aantal per 1000 geboortes.
• Zwangerschapsbegeleiding gestart voor 10^de week van de zwangerschap: aantal per 100 geboortes. Dit kan gebruikt worden als maat voor toegankelijke voorzieningen voor zwangeren.

Factoren die de kans op vroeggeboorte beïnvloeden zijn o.a. leeftijd van de vrouw, infecties, meerlingen, stress, hoge bloeddruk/diabetes, leefstijl (roken, gebruik van alcohol en drugs), zwaar werk en voeding. Tijdens de zwangerschap wordt vaker gerookt door laagopgeleide vrouwen.

Bekijk de infographic ‘Zorg rondom de geboorte’

Ervaren problemen en stress bij de opvoeding

Hieronder zie je hoeveel ouders per gemeente stress en problemen tijdens de opvoeding ervaren.

Wat werkt?

Om Kansrijke Start een goede basis te geven in de gemeente, is het belangrijk om een netwerk op te bouwen dat dwars door het sociale– en medische domein én het voorliggend veld heen werkt. Er moet samengewerkt worden tussen de geboortezorg, jeugdgezondheidszorg, jeugdzorg en het sociale domein van de gemeente. Hiervoor is een lokale coalitie van belang. In deze lokale coalitie komen de (keten)partners samen met twee doelen: betere contacten en afstemming over de warme overdracht van casuïstiek en het versterken van het netwerk en de nodige interventies, zodat het aanbod voor (potentieel) kwetsbare zwangeren compleet wordt.

Het programma Kansrijke Start werkt met drie actielijnen: vóór de zwangerschap, tijdens de zwangerschap en na de geboorte. De in te zetten interventies plaatsen we dan ook onder die actielijnen.

Rookvrije start – We streven samen naar een rookvrije generatie. Daarom moeten we ervoor zorgen dat kinderen niet meer in aanraking komen met rook, zeker niet tijdens de eerste levensdagen. Om dat te bereiken is het nodig om zwangeren en moeders actief stoppen met roken programma’s aan te bieden.

Actielijn 1: vóór de zwangerschap

Doelstellingen

• Meer aanstaande kwetsbare ouders starten goed voorbereid met hun zwangerschap.
• Minder ongeplande en onbedoelde zwangerschappen komen voor in kwetsbare gezinnen.

Wat is nodig?

Nu Niet Zwanger – Een zwangerschap moet voor iedereen een bewuste keuze kunnen zijn – niet iets wat je overvalt en waar je maar mee moet zien om te gaan. Vooral niet als je toch al in een kwetsbare positie zit. Nu Niet Zwanger (NNZ) biedt hulpverleners concrete middelen om hun cliënten (vrouw én man) in een open en eerlijk gesprek te laten nadenken over hun kinderwens, seksualiteit en anticonceptie. In de regio West-Brabant is Nu Niet Zwanger opgenomen in het basispakket van de GGD.

Voorbereiding op zwangerschap en ouderschap – Als iemand de keuze maakt om een kind te krijgen is het van belang om goed voorbereid te zijn op zowel de zwangerschap als op het ouderschap. Dit is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Zo heeft niet elke aanstaande ouder een sociaal netwerk waar ze op terug kunnen vallen of waar ze terecht kunnen met hun vragen. Een goed aanbod voor die groep is dus belangrijk. Vanuit de GGD is voor alle inwoners de Ouderchat beschikbaar. Daar kan men terecht met vragen. Naast de Ouderchat is het aan te raden dat de gemeente ook een interventie in het aanbod opneemt, waarmee potentiële ouders beter worden voorbereid op het ouderschap, zoals ‘Slimmer zwanger’, ‘Een kindje krijgen’ of ‘Ouders Inc.’. Samen met de ketenpartners als JGZ en verloskunde kan in de lokale coalitie een keuze worden gemaakt voor een interventie die aan de lokale behoefte voldoet.

Actielijn 2: tijdens de zwangerschap

Doelstellingen

• Beter signaleren van medische en sociale problemen bij (aanstaande) kwetsbare ouders.
• Meer aanstaande kwetsbare ouders krijgen eerder de juiste hulp.

Wat is nodig?

Prenataal huisbezoek – Sinds 1 juli 2022 zijn gemeenten verplicht om zwangeren in een potentieel kwetsbare situatie een prenataal huisbezoek aan te bieden. De uitvoering hiervan beleggen de gemeenten bij de jeugdgezondheidsorganisaties. Tijdens dit huisbezoek gaat een jeugdverpleegkundige bij de zwangere op bezoek om samen te kijken of er behoefte is aan ondersteuning, bijvoorbeeld opvoedondersteuning. Om de zorgbehoefte in te schatten werken de jeugdgezondheidsorganisaties met de GIZ-methodiek, waarbij met een brede blik wordt gekeken naar verschillende factoren rondom ontwikkeling, opvoeding en omgeving.

Uitgebreid aanbod – Vanuit het prenataal huisbezoek kan een zwangere in een potentieel kwetsbare situatie naar de nodige interventies of naar voorzieningen in het sociaal domein worden begeleid. In onderstaande klantroute zie je de gewenst structuur. De klantroute loopt vanuit het prenataal huisbezoek door het medisch en sociaal domein. In de lokale coalitie kan de gemeente samen met de ketenpartners bepalen hoe de toeleiding van de zwangere in een potentieel kwetsbare situatie naar bijvoorbeeld schuldhulpverlening of begeleiding bij alcohol- of drugsverslaving verloopt.

Actielijn 3: na de geboorte

Doelstellingen

• Meer kwetsbare ouders zijn toegerust voor het ouderschap en de opvoeding.
• Minder baby’s en jonge kinderen worden uit huis of onder toezicht geplaatst.

Wat is nodig?

Stevig Ouderschap – Stevig Ouderschap geeft gezinnen met een minder makkelijke start een steuntje in de rug. Met huisbezoeken van een speciaal opgeleide jeugdverpleegkundige helpt deze interventie ouders hun zelfvertrouwen en zelfredzaamheid te vergroten en hun sociale netwerk te versterken.

VoorZorg – VoorZorg is een intensief huisbezoek programma voor zeer kwetsbare vrouwen die zwanger zijn en te maken hebben met een opeenstapeling van problemen. Zij worden ondersteunt door een gespecialiseerd VoorZorg-verpleegkundige bij de zwangerschap, versterking van het ouderschap, verzorging en opvoeding, gezondheid en levensloopontwikkeling en bij het krijgen van betere toegang tot hulp.

Regionale samenwerking

Kansrijke start is in het IZA benoemd als een van de vijf ketenaanpakken die gemeenten en zorgverzekeraars in ieder geval per 1 januari 2024 moeten inrichten. Hierover volgt meer zodra bekend is hoe de ketenaanpak in het IZA vorm krijgt.

Naast een lokale coalitie kan er ook een regionale coalitie Kansrijke Start worden opgezet. Het doel van zo’n regionale coalitie is harmonisatie van interventies over heel West-Brabant en het biedt de mogelijkheid om regionaal meer aandacht en bekendheid aan het programma te geven.

Landelijke monitor en uitkomstindicatoren

Het GALA wijst voor monitoring op de bestaande Landelijke Monitor Kansrijke Start. Deze monitor bestaat uit een basisset met negentien indicatoren.